Mokradłowe strefy buforowe  

Strefy buforowe, to pasy bujnej roślinności wzdłuż cieków i zbiorników wodnych, na których nie prowadzi się oprysków i nawożenia. Stanowią one naturalną barierę dla zanieczyszczeń spływających do wód powierzchniowych. Na strefę buforową składają się rośliny naturalnie rosnące na brzegu rzeki, rowu czy jeziora oraz rośliny występujące w wodzie w strefie przybrzeżnej. Spowalniają one spływ wody powierzchniowej oraz filtrują, za pomocą korzeni, wodę przepływającą w gruncie. W trakcie tej biofiltracji rośliny wychwytują związki fosforu oraz azotu, a także niektóre metale ciężkie. Ma to szczególne znaczenie w okresie zalewów, gdyż wtedy woda niesie wyjątkowo dużo zanieczyszczeń. Dzięki strefom buforowym w rzekach płynie czystsza woda, co ma znaczący wpływ także na ostateczny odbiornik tych wód – Morze Bałtyckie. Częste zakwity sinic, uniemożliwiające rekreacyjne korzystanie z wody, a także stanowiące poważne zagrożenie dla bioróżnorodności, są właśnie wynikiem bardzo dużego dopływu azotu i fosforu z obszaru całej zlewni.

Zachowanie i tworzenie stref buforowych jest uznawane za dobrą praktyką rolną. Zgodnie z nowym planem strategicznym dla Wspólnotowej Polityki Rolnej na lata 2023-2027, w ramach tzw. warunkowości, obowiązkowe będzie zachowanie stref buforowych o szerokości minimum 3 m.

Gdzie/kiedy zastosować

Strefy buforowe powinny znajdować się wokół wszystkich cieków i zbiorników wodnych szczególnie na terenach rolniczych.

Krótki opis techniczny

Strefy buforowe powinny mieć szerokość nie mniejszą niż 3 – 10 m. Im większa jest ilość zanieczyszczeń spowodowanych nawożeniem, opryskami czy innymi zanieczyszczeniami, tym szerokość strefy buforowej powinna być większa. Zasadniczo roślinność w strefie buforowej rozwija się spontanicznie. Ważne, by zapewnić jej odpowiednią przestrzeń poprzez zachowanie odpowiedniej odległości od wody podczas prowadzenia prac polowych. Na strefę te może składać się roślinność krzewiasta, trawiasta oraz rośliny typowo bagienne, takie jak trzcina pospolita, pałka wodna, manna mielec, mozga trzcinowata, kosaćce. Szczególnie cenne w strefach buforowych są trzcina oraz pałka, które potrafią oczyszczać wodę nawet w okresie zimowym. Dzięki temu pałka wodna jest w stanie absorbować rekordowe ilości substancji biogennych – do 400 kg fosforu z ha/rok oraz do ponad 2000 kg azotu z ha/rok. Strefy buforowe charakteryzują się wysoką skutecznością usuwania biogenów. Według różnych badań skuteczność działania stref w postaci wąskich, 5−10 metrowych pasów wahała się od 81 do 91% dla zawiesiny, od 60 do 89% dla fosforu całkowitego oraz od 37 do 81% dla azotu całkowitego. Strefy nie wymagają nakładów inwestycyjnych, a jedynie niewielkiego utrzymania – dla zachowania efektywności działania raz na kilka lat należy wykosić i usunąć biomasę. Nie służy natomiast ich efektywności częste koszenie skarp rowów i pasów wzdłuż cieków.

Korzyści

• Minimalne koszty utrzymania
• Bardzo wysoka skuteczność oczyszczania
• Zwiększenie różnorodności biologicznej

O czym należy pamiętać

Strefy nie wymagają żadnego pozwolenia ani twardych działań technicznych. Obowiązek ich utrzymania lub wprowadzenie można natomiast zapisać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Należy to szczególnie rozważyć na obszarach o intensywnej produkcji rolniczej i tych borykających się ze złą jakością wód powierzchniowych.